मुद्रा योजना

भारत सरकारने 2015 मध्ये "मुद्रा योजना" (MUDRA Scheme) सुरू केली होती. या योजनेचा मुख्य उद्देश देशातील लघु आणि मध्यम उद्योगांना आर्थिक सहाय्य पुरवणे आहे. भारतातील बहुतेक उद्योग लघु आणि कुटुंब आधारित असतात, आणि त्यांना कधी कधी कर्ज मिळवण्यासाठी मोठ्या अडचणींचा सामना करावा लागतो. याच अडचणींचं निराकरण करण्यासाठी, सरकारने मॅक्रो युनिट्स डेव्हलपमेंट रिफायनान्स एजन्सी (MUDRA) स्थापन केली आहे.
मुद्रा योजनेचे उद्दीष्ट मुद्रा योजनेचे मुख्य उद्दीष्ट म्हणजे लघु उद्योगांना कर्ज पुरवठा करणे, ज्यामुळे त्यांना त्यांच्या व्यवसायाचा विस्तार आणि विकास साधता येईल. या योजनेचा उद्देश आहे, शहरी तसेच ग्रामीण भागातील लघु व्यवसायांना सहाय्य देऊन त्यांना आत्मनिर्भर बनवणे आणि देशाच्या आर्थिक विकासात योगदान देणे.

मुद्रा योजनेचे प्रमुख घटक
1. आर्थिक सहाय्य: या योजनेअंतर्गत, लघु उद्योगांना 10 लाख रुपयांपर्यंत कर्ज दिले जाते. या कर्जावर सुलभ व्याज दर आणि परतफेडीची योजना असते, ज्यामुळे व्यवसायांना कर्ज घेणे सोपे होईल.
2. तीन श्रेणींमध्ये कर्ज वितरण: मुद्रा योजना तीन प्रमुख श्रेणींमध्ये कर्ज प्रदान करते:
शिशु कर्ज (Shishu Loan): या श्रेणीत 50,000 रुपयांपर्यंत कर्ज दिले जाते. हे कर्ज मुख्यतः नवीन व्यवसाय सुरू करणाऱ्यांसाठी आहे.
किशोर कर्ज (Kishore Loan): या श्रेणीत 50,000 रुपयांपासून 5 लाख रुपयांपर्यंत कर्ज दिले जाते. हे कर्ज वृद्ध व्यवसायांसाठी आहे.
तरुण कर्ज (Tarun Loan): या श्रेणीत 5 लाख रुपयांपासून 10 लाख रुपयांपर्यंत कर्ज दिले जाते. हे कर्ज उगम आणि विस्तार करणाऱ्या मोठ्या लघु उद्योगांसाठी आहे.
3. लवचिक परतफेड योजना: कर्जाची परतफेड अधिक लवचिक आहे. योजनेतील लाभार्थींना कर्जाची परतफेड त्यांच्या उत्पन्नावर आधारित करताना अनेक योजना दिल्या जातात, ज्यामुळे व्यवसाय चालवताना सुसंगततेत राहता येते.
4. सुलभ प्रक्रिया: कर्ज घेण्यासाठी अर्ज प्रक्रिया अतिशय सोपी आणि सुलभ करण्यात आलेली आहे. बँकांमध्ये कोणत्याही मोठ्या कागदपत्रांची आवश्यकता नाही. सर्वात महत्वाचे म्हणजे, लघु उद्योगांना कर्ज घेताना कोणतीही गहाण ठेवण्याची आवश्यकता नाही.

मुद्रा योजनेचे फायदे
1. लघु उद्योगांना मदत: लघु उद्योगांना आर्थिक सहाय्य मिळाल्याने त्यांच्या व्यवसायाला चालना मिळते आणि ते अधिक रोजगारनिर्मिती करू शकतात.
2. आत्मनिर्भर भारतासाठी मदत: सरकारने या योजनेला लागू करून लघु उद्योगांना स्वावलंबी बनवण्याचा प्रयत्न केला आहे, ज्यामुळे आर्थिक समृद्धीला चालना मिळते.
3. कर्ज प्रक्रिया सुलभ: मुद्रा योजनेअंतर्गत कर्ज घेणाऱ्यांसाठी कर्ज प्रक्रिया जलद आणि सुलभ करण्यात आली आहे. बँकांनी या प्रक्रियेत जास्त कागदपत्रांची मागणी नाही, जे लघु उद्योगांसाठी एक मोठा फायदा आहे.
4. ग्रामीण भागातील उद्योगांचा विकास: विशेषत: ग्रामीण भागातील उद्योगांना मुद्रा योजनेचा मोठा लाभ होतो. कर्जाचे सहज उपलब्धता, त्यांना आणखी रोजगार निर्माण करण्यासाठी मदत करते.
कसे अर्ज कराल?
मुद्रा योजनेचा लाभ घेण्यासाठी, कोणत्याही बँक शाखेत किंवा ऑनलाइन कर्ज अर्ज प्रक्रिया पूर्ण केली जाऊ शकते. बँकांची विविध शाखा आणि एनबीएफसी (नॉन-बँकिंग फायनान्स कंपन्या) मुद्रा कर्ज देतात.

निष्कर्ष मुद्रा योजना भारतातील लघु आणि मध्यम उद्योगांच्या विकासासाठी एक महत्त्वाची पाऊल आहे. या योजनेने अनेक उद्योजकांना त्यांच्या व्यवसायात उंची गाठण्याची संधी दिली आहे. कर्जाच्या सुलभ प्रक्रियेमुळे आणि आर्थिक सहाय्यामुळे लघु उद्योगांची वाढ शक्य झाली आहे. ही योजना देशाच्या समृद्धीच्या दिशेने एक महत्त्वाची पाऊल आहे.